آیا تاکنون در گروهی بوده‌اید که در آن فردی با مشخص کردن چشم‌انداز روشنی از اهداف گروه، اشتیاق به انجام کار و توانایی انرژی بخشیدن به دیگر اعضای گروه، کنترل وضعیت را در دست بگیرد؟ ممکن است به این فرد رهبر تحول آفرین گفته شود. رهبری تحول آفرین یکی از انواع شیوه های رهبری می باشد که می‌تواند در افراد زیردست تغییرات مثبت ایجاد نماید. در این مطلب با رهبری تحول آفرین بیشتر آشنا خواهید شد.
رهبران تحول آفرین عموما پر‌انرژی، علاقه‌مند و مشتاق هستند. این رهبران نه‌تنها در فرایند‌های کار درگیر می‌شوند، بلکه تمرکزشان روی این است که به دیگر افراد گروه کمک کنند تا آنها نیز در کارهایشان موفق باشند.
پیش‌زمینه
متخصص رهبری و نویسنده‌ی زندگی‌نامه‌ی رئیس‌جمهورها، جیمز مک‌گرگور بِرنز، برای اولین بار مفهوم رهبری تحول آفرین را ابداع کرد. بنا به تعریف بِرنز، زمانی می‌توانیم شاهد رهبری تحول آفرین باشیم که رهبران و زیردستان به پیشرفت یکدیگر کمک کنند و در تقویت روحیه و افزایش انگیزه همدیگر تأثیرگذار باشند.
رهبران تحول آفرین با استفاده از قدرت بصیرت و شخصیت‌شان این توانایی را دارند که الهام‌بخش زیردستان‌شان باشند و انتظارات، درک و انگیزه‌های آنها را برای انجام کار و رسیدن به اهداف تغییر دهند.
محقق دیگری به نام برنارد ام باس ایده‌ی اولیه‌ی برن را توسعه داد و نظریه‌ی شناخته‌شده‌ی رهبری تحول آفرین باس را پایه‌گذاری کرد. بنابر نظریه‌ی باس رهبری تحول آفرین را می‌توان براساس تأثیرش بر زیردستان تعریف کرد.
به‌عقیده‌ی باس رهبران تحول آفرین از طرف زیردستان‌شان مورداعتماد، احترام و تحسین هستند.
اجزای رهبری تحول آفرین
رهبری تحول آفرین در نظریه‌ی باس چهار عنصر مجزا دارد.
- تحریک فکری: رهبران تحول آفرین نه‌تنها وضعیت موجود را به‌چالش می‌کشند، بلکه خلاقیت را نیز میان زیردستان‌شان افزایش می‌دهند. رهبر، زیردستان را تشویق می‌کند تا روش‌های تازه برای انجام کارها و فرصت‌های جدیدی برای یادگیری کشف کنند.
- ملاحظات فردی: همچنین رهبر تحول آفرین، زیردستان را به‌صورت فردی حمایت و تشویق می‌کند و برای اینکه در رابطه‌اش با دیگران فردی حمایت‌کننده باشد، خطوط ارتباطی را باز می‌گذارد تا زیردستان برای اشتراک ایده‌ها احساس راحتی کنند. به این ترتیب، رهبران می‌توانند از مشارکت منحصر‌به‌فرد هر یک از افراد به‌طور مستقیم تقدیر کنند.
- انگیزش الهام‌بخش: رهبران تحول آفرین چشم‌انداز روشنی دارند و می‌توانند به فعالیت‌های زیردستان شکل مناسبی بدهند. این رهبران همچنین این تونایی را دارند که به زیردستان کمک کنند تا اشتیاق و انگیزه کافی را برای به‌ثمر رساندن اهداف کسب کنند.
- تأثیر ایده‌آل: رهبران تحول آفرین برای زیردستان مانند یک الگوی تقلیدی هستند. از آنجا که زیردستان به رهبر اعتماد دارند و به او احترام می‌گذارند، رهبر را به‌عنوان یک الگوی تقلیدی انتخاب می‌کنند و ایده‌های او را درون خود می‌پرورانند.
حال باید پرسید که برخی از ویژگی‌های رایج در میان رهبران تحول آفرین چیست؟ با این رهبران، گروه‌ها به سمت موفقیت و وفاداری پیش می‌روند. آنها اهمیت بسیار زیادی به گروه می‌دهند و به توانایی گروه برای تکمیل اهدافش اهمیت بسیار زیادی می‌دهند. شکست در کار بسیار کم اتفاق می‌افتد، زیرا رهبران تحول آفرین می‌توانند حس تعهد بسیار خوبی در زیردستان‌شان ایجاد کنند.
تأثیرات رهبری تحول آفرین
باس ریگو در نوشته‌ی کلاسیک‌شان درباره‌ی رهبری تحول آفرین توضیح می‌دهد:
«رهبران تحول آفرین کسانی هستند که زیردستان را تحریک می‌کنند و الهام‌بخش آنها می‌شوند تا هم به نتایج عالی دست پیدا کنند و هم در این فرایند ظرفیت‌های رهبری خود را افزایش دهند. رهبران تحول آفرین با پاسخ‌گویی به نیازهای فردی زیردستان و قدرت‌بخشیدن به آنها از طریق درنظر گرفتن برخی اهداف فردی‌شان، به آنها برای رشد و تبدیل‌شدن به رهبران آینده کمک می‌کند.»
محققان دریافته‌اند که این چرخه‌ی رهبری می‌تواند تأثیر مثبتی بر گروه داشته باشد.
رونالد ای، روان‌شناس و متخصص رهبری توضیح می‌دهد که: «شواهد حاصل از تحقیقات به‌روشنی نشان می‌دهند گروه‌هایی که رهبران تحول آفرین آنها را هدایت می‌کند، عملکرد بهتری دارند و در مقایسه با گروه‌هایی که با سبک‌های دیگر رهبری اداره می‌شوند، از سطح رضایت بیشتری برخوردار هستند».
دلیل او این است که رهبران تحول آفرین باور دارند که زیردستان‌شان می‌توانند کارشان را به بهترین شکل انجام دهند و این باعث می‌شود که اعضای گروه احساس قدرت بکنند.
برای تبدیل شدن به رهبری تحول آفرین چه کارهایی می‌توان انجام داد؟ متخصصان رهبری پیشنهاد می‌کنند که داشتن چشم‌اندازی مثبت و قوی نسبت به آینده نقشی اساسی دارد. نه‌تنها مهم است که خودتان به این چشم‌انداز باور داشته باشید، بلکه باید دیگران را نیز تشویق کنید که به چشم‌انداز شما باور داشته باشند. ویژگی‌های اساسی دیگری که به ترغیب زیردستان برای رسیدن به اهداف گروه کمک می‌کنند، عبارت‌اند از باهوش بودن، داشتن اشتیاق، حمایت کردن و معتمد بودن.
ارتباط با رفاه
براساس نتایج یک مطالعه، این نوع رهبری تأثیر مثبتی روی رفاه کارمندان می‌گذارد. این مطالعه که در مجله‌ی سلامت پزشکی و محیطی منتشر شده است، چندین شرکت تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات را در آلمان مطالعه کرده است. محققان از شرکت‌کنندگان در تحقیق پرسش‌هایی درباره‌ی سبک مدیریت سازمان‌شان پرسیده‌اند. سپس براساس کیفیت‌هایی مانند فراهم کردن محرک‌های فکری، ارائه‌ی بازخورد‌های مثبت برای عملکرد خوب، راهنمایی با استفاده از مثال و کمک به کارمندان برای اینکه فکر کنند آنها نیز نقشی درجهت رسیدن به اهداف گروه دارند، نمره‌ای برای رهبری تحول آفرین داده شده است.
محققان کشف کردند کارمندانی که سطح بالاتری از رهبری تحول آفرین را در کارفرماهایشان تشخیص داده‌اند، سطح رفاه بالاتری را نیز گزارش داده‌اند. محققان عوامل مرتبط با رفاه را هم مانند فشار کاری، آموزش و سن بررسی کردند که باز هم جالب‌توجه بود.
نویسنده‌های این تحقیق خلاصه بیان کرده‌اند: «نتایج این تحقیق نشان می‌دهد سبک رهبری تحول آفرین که حس اعتماد و معناداری را منتقل می‌کند، باعث ایجاد چالش‌های فردی و رشد کارمندان می‌شود و تأثیر مثبتی روی رفاه می‌گذارد».
به‌کارگیری در دنیای واقعی
این نتایج چه تأثیری روی مدیران و کارکنان داشته باشد؟
نویسنده‌های این مطالعه بر این باورند که نتایج تحقیق‌شان مهم است و می‌تواند به شرکت‌ها کمک کند تا برنامه‌های آموزش مدیریت‌شان را بهبود بخشند و می‌توان از آنها برای آموزش مهارت‌های مربوط به رهبری تحول آفرین استفاده کرد. کسب مهارت های ارتباطی مانند حل تعارض‌ها در محیط کار و تشخیص نیازهای کارمندان بخش بسیار مهمی از رهبری تحول آفرین است.
محققان توضیح می‌دهند: «چنین برنامه‌های آموزشی می‌توانند جزئی ضروری برای ارتقای سلامت محیط کار باشند؛ درنتیجه باید به‌شدت از آنها حمایت شود».
کلام آخر
سبک رهبری تحول آفرین زمانی بیشترین تأثیر را دارد که به شکلی مناسب به‌کار گرفته شود، البته شاید برای همه‌ی موقعیت‌ها بهترین انتخاب نباشد. در برخی از موارد، ممکن است گروه‌ها به سبک های مدیریتی استبدادی‌تری نیاز داشته باشند که کنترل بیشتری روی آنهاست و جهت‌مندی بیشتری دارند؛ به‌ویژه در مواردی که اعضای گروه مهارت کافی ندارند و به نظارت بیشتری نیاز است، توجه به این موضوع ضروری است.
یک روش برای بهبود توانایی‌های مدیریتی‌تان این است که سبک مدیریت کنونی‌تان را بررسی کنید و به روش‌هایی فکر کنید که نقاط قوت شما می‌تواند به گروهی که آن را رهبری می‌کنید، سود برساند. با ارزیابی مهارت‌هایتان، بهتر می‌توانید نقاط قوت‌تان را به‌نمایش بگذارید و نقاط ضعف‌تان را بهبود بخشید.