ارز دیجیتال چیست؟ ارز رمزپایه یا ارز دیجیتال یا مجازی یک فرم از کیف پول الکترونیکی می باشد که به‌عنوان وسیله‌ای برای مبادله طراحی شده است. ارز رمز از رمزنویسی استفاده می‌کند تا امنیت تراکنش‌ها را تأمین و آنها را تأیید نماید و درعین حال بر ایجاد واحدهای جدیدی از ارز رمزی مشخص کنترل داشته باشد. در این مطلب شما را با تاریخچه ارز دیجیتال، کاربردهای ارز دیجیتال و رایج‌ترین ارزهای دیجیتال آشنا می کنیم.
تاریخچه ارز دیجیتال
در طول دوران رونق و جهش تکنولوژی در دهه‌ی ۹۰ میلادی، تلاش‌های زیادی برای ساختن ارز دیجیتال صورت گرفت و سیستم‌هایی مثل فلوز (Flooz)، بینز (Beenz) و دیجی‌کَش (DigiCash) در بازار ظاهر شدند، اما درنهایت شکست خوردند. دلایل زیادی ازجمله کلاهبرداری، مشکلات مالی و حتی تنش بین کارکنان شرکت‌ها و رؤسایشان باعث شکست آنها شد.
به‌طور خاص تمام آن سیستم‌ها از رویکرد شخص ثالت مورداعتماد استفاده می‌کردند؛ یعنی شرکت‌های پشت آنها تراکنش‌ها را اعتبارسنجی و تسهیل می‌کردند. به‌دلیل شکست چنین شرکت‌هایی، ساختن یک سیستم پولی دیجیتال تا مدت‌ها به‌عنوان کاری بی‌نتیجه دیده می‌شد.
سپس، در اوایل سال ۲۰۰۹، برنامه‌نویسی ناشناس یا گروهی از برنامه‌نویس‌ها با اسم مستعار ساتوشی ناکاموتو بیت کوین را معرفی کردند. ساتوشی آن را به‌عنوان «سیستم پولی الکترونیکی همتا به همتا» توصیف کرد. بیت کوین کاملا غیرمتمرکز است، یعنی هیچ سروری در آن دخیل نیست و هیچ مرجع کنترل مرکزی برایش وجود ندارد. این مفهوم بسیار شبیه به شبکه‌های همتا به همتا برای اشتراک‌گذاری فایل است.
یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که شبکه‌ی پرداخت باید حل کند، دو بار خرج کردن است که یک تکنیک کلاهبرداری به‌شمار می‌رود و در آن میزان مشخصی پول دو بار خرج می‌شود. راهکار سنتی وجود شخص ثالت مورداعتماد، یک سرور مرکزی بود که سوابق ترازها و تراکنش‌ها را نگه می‌داشت. بااینحال، این روش همیشه مرجعی را اساسا مستحق کنترل وجوه شما می‌دانست و تمام اطلاعات شخصی شما را در اختیارش قرار می‌داد.
در شبکه‌ای غیرمتمرکز مثل بیت کوین، تک‌تک اعضا باید این کار را انجام بدهند. این کار ازطریق بلاک چین انجام می‌شود؛ یک دفتر کل عمومی از تمام تراکنش‌هایی که تا به حال داخل شبکه‌ای صورت گرفته است و در دسترس همه قرار دارد. بنابراین، هر کسی در شبکه می‌تواند تمام ترازهای یک حساب را ببیند.
هر تراکنش فایلی است که شامل کلیدهای عمومی فرستنده و گیرنده (آدرس‌های کیف پول) و میزان سکه‌های انتقالی است. همچنین فرستنده باید تراکنش را با کلید خصوصی خودش امضا کند. همه‌ی این کارها فقط با رمزنویسی پایه هستند. درنهایت، تراکنش در شبکه پخش می‌شود، اما ابتدا باید تأیید شود.
درون یک شبکه‌ی ارز رمز، تنها ماینرها می‌توانند با حل کردن یک پازل رمزی تراکنش‌ها را تأیید کنند. آنها تراکنش‌ها را می‌گیرند، علامت قانونی بودن را رویشان می‌گذارند و در شبکه پخش می‌کنند. بعدا، هر نودِ شبکه آن را به پایگاه داده‌اش اضافه می‌کند. وقتی تراکنش تأیید می‌شود، دیگر امکان تقلب در آن وجود ندارد و بازگشت‌پذیر نیست و ماینری که پازل را حل کرده، پاداشی همراه با هزینه‌ی تراکنش دریافت می‌کند.
اساسا، هر شبکه‌ی ارز رمز براساس اجماع مطلق تمام اعضا بر سر مشروع بودن ترازها و تراکنش‌هاست. اگر نودهای شبکه بر سر فقط یک تراز توافق نداشته باشند، سیستم اساسا از هم می‌پاشد. بااینحال، قوانین زیادی قبل از ساختن شبکه و نیز داخل شبکه، برنامه‌نویسی شده است تا این اتفاق نیفتد.
برای ارز رمزها چنین نامی انتخاب شده، چون فرایند حفظ اجماع با رمزنویسی قوی‌ای تضمین شده است. این نکته همراه با عواملی که قبل‌تر ذکر شد، شخص‌های ثالت و اعتماد کورکورانه را به مفاهیمی کاملا غیرضروری و بی‌کاربرد تبدیل می‌کند.
ارز رمزها یا ارزهای دیجیتال چه کاربردهایی دارند؟
خرید کالا
در گذشته، پیدا کردن تاجری که ارز رمز را قبول کند اگر غیرممکن نبود، بسیار سخت بود. بااینحال، این روزها موقعیت کاملا متفاوت است.
تاجران زیادی، هم آنلاین و هم آفلاین، هستند که بیت‌کوین را به‌عنوان شکلی از پرداخت قبول می‌کنند. طیف این تاجران از خرده‌فروشان آنلاین عظیمی مثل اُوِراستاک (Overstock) و نیواِگ (Newegg) هست تا مغازه‌های محلی کوچک، بارها و رستوران‌ها. از بیت‌کوین می‌توان برای پرداخت در هتل‌ها، پروازها، جواهرات، نرم‌افزارها، قطعات کامپیوتری و حتی مدرک دانشگاهی هم استفاده کرد.
ارزهای دیجیتال دیگر مثل لایت‌کوین، ریپل، اتریوم و غیره هنوز به‌طور گسترده پذیرفته نشده‌اند. بااینحال، تغییرات مثبت در راه هستند؛ چنانکه اپل حداقل ده ارز رمز مختلف را به‌عنوان نوعِ پذیرفته‌شده‌ای از پرداخت در اپ استور تصویب کرده است.
مسلما کاربران ارز رمزهای دیگری به‌جز بیت‌کوین همیشه می‌توانند سکه‌هایشان را با بیت‌کوین معاوضه کنند. به‌علاوه، سایت‌های فروش کارت هدیه مثل گیفت آف (Gift Off) هستند که حدود ۲۰ ارز رمز مختلف را قبول می‌کنند. با این کارت‌های هدیه، اساسا شما می‌توانید هر چیزی را با ارز رمز بخرید.
در نهایت، بازارهایی مثل بیتیفای (Bitify) و اُپن بازار (OpenBazaar) فقط ارز رمز قبول می‌کنند.
سرمایه گذاری
افراد زیادی بر این باورند که ارز رمزها درحال‌حاضر داغ‌ترین فرصت سرمایه‌گذاری موجود هستند. مسلما داستان‌های زیادی درباره‌ی آدم‌هایی وجود دارد که از طریق سرمایه‌گذاری‌هایشان بر روی بیت‌کوین میلیونر شده‌اند. تا امروز بیت‌کوین شناخته‌شده‌ترین ارز دیجیتال است و تا همین پارسال هر بیت‌کویت ارزشش ۸۰۰ دلار بود. در ماه نوامبر ۲۰۱۷، این قیمت به ۷۰۰۰ دلار رسید.
اتریوم که مسلما دومین ارز رمز ارزشمند است، سریع‌ترین افزایش قیمتی را که یک ارز دیجیتال تا به حال داشته، به نام خود ثبت کرده است. از ماه می ۲۰۱۶، ارزش اتریوم حداقل ۲۷۰۰ درصد افزایش داشته است. وقتی صحبت از مجموعه‌ی ارز رمزهاست، ارزش بازار آنها از اواسط سال ۲۰۱۳ بیشتر از ۱۰ هزار درصد بالا رفته است.
بااینحال، باید گفت که ارز رمزها سرمایه‌گذاری‌هایی با ریسک بالا هستند. ارزش بازار هیچ دارایی دیگری مثل آنها نوسان ندارد. علاوه‌براین، این ارزها تا حدی کنترل‌ناپذیر هستند و همیشه این خطر وجود دارد که در حوزه‌های قضایی مشخصی ممنوع شوند و هر مبادله‌ی ارز رمزی احتمالا می‌تواند هک شود.
اگر تصمیم گرفتید روی ارز رمزها سرمایه‌گذاری کنید، بیت‌کوین مشخصا هنوز ارز رمز غالب است. بااینحال، سهم آن در سال ۲۰۱۷ در بازار ارز رمز، ناگهان تقریبا از ۹۰ درصد به فقط ۴۰ درصد سقوط کرد. درحال‌حاضر، گزینه‌های زیادی وجود دارد که بعضی سکه‌ها متمرکز بر حریم خصوصی‌اند و بقیه کمتر از بیت کوین، باز و غیرمتمرکز هستند و بعضی‌ها فقط از روی آن کپی کرده‌اند.
درحالی‌که خرید بیت کوین بسیار آسان است (صرافی‌های بی‌شماری هستند که بیت کوین مبادله می‌کنند) به‌دست‌آوردن بقیه‌ی ارز رمزها به این آسانی نیست. البته با وجود صرافی‌های بزرگی مثل کراکن (Kraken)، بیت فاینکس (BitFinex)، بیت استمپ (BitStamp) و بسیاری از صرافی‌های دیگر که شروع به فروش لایت‌کوین، اتریوم، مونرو، ریپل و غیره کرده‌اند، این موقعیت به‌آرامی رو به بهبود است. همچنین چند راه متفاوت دیگر برای به‌دست‌آوردن سکه وجود دارد، مثلا می‌توانید معامله‌ای رو در رو با یک فروشنده داشته باشید یا از یک دستگاه خودپرداز بیت‌کوین استفاده کنید.
وقتی ارز رمز خود را خریدید، به راهی برای ذخیره‌ی آن نیاز دارید. تمام صرافی‌های بزرگ خدمات کیف پول ارائه می‌دهند. اما اگرچه این راه، راه مناسبی به‌نظر برسد، بهترین کار این است که دارایی‌های خود را در یک کیف پول آفلاین در هارد درایو خود ذخیره کنید یا حتی در یک کیف پول سخت‌افزاری سرمایه‌گذاری کنید. این امن‌ترین راه برای ذخیره‌ی سکه‌های شماست و از این راه، کنترل کاملی بر دارایی‌های خود دارید.
مانند هر سرمایه‌گذاری دیگری، باید توجه دقیقی به ارزش بازار ارز رمزها و سایر اخبار مربوط به آنها داشته باشید. سایت Coinmarketcap راهی جامع برای دنبال کردن قیمت، حجم مبادلات، عرضه و ارزش بازار اکثر ارز رمزهای موجود است.
بسته به اینکه در چه حوزه‌ی قضایی زندگی می‌کنید، وقتی در سرمایه‌گذاری‌تان در ارز رمزها سود یا ضرر می‌کنید، شاید نیاز باشد که آن را در گزارش مالیاتی خود درج کنید. در وضع مالیات، برخورد با ارز رمزها از کشوری به کشور دیگری متفاوت است. در آمریکا، اداره‌ی خدمات درآمد داخلی، قانونی تصویب کرده که براساس آن به بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال به‌عنوان دارایی و نه ارز، مالیات تعلق می‌گیرد. این قانون برای سرمایه‌گذاران به این معناست که سود و زیان‌های طولانی‌مدتی که از تبادل ارز رمزها انباشته می‌شوند، با نرخ سود سرمایه‌‌ی عملی محاسبه می‌شود که حداکثر ۱۵ درصد است.
ماینینگ
ماینرها مهم‌ترین بخش از هر شبکه‌ی ارز رمزی هستند و ماینینگ هم شبیه تجارت، یک سرمایه‌گذاری است. ماینرها اساسا خدمات دفترداری را برای اجتماع مربوطه‌ی خود فراهم می‌کنند. آنها از قدرت محاسباتی خود برای حل پازل‌های رمزنویسی پیچیده استفاده می‌کنند که برای تأیید یک تراکنش و ثبت آن در دفتر عمومی توزیع‌شده‌ای که بلاک چین نامیده می‌شود، ضروری است.
یکی از نکات جالب درباره‌ی ماینینگ این است که دشواری پازل‌ها دائما افزایش پیدا می‌کند و وابسته به تعداد افرادی است که سعی می‌کنند آنها را حل کنند. بنابراین، هر چه ارز رمز مشخصی محبوب‌تر شود، افراد بیشتری سعی می‌کنند کار ماینینگ انجام بدهند و فرایند دشوارتر می‌شود.
افراد زیادی با ماینینگ بیت‌کوین به مال و منال رسیده‌اند. قبلا، می‌توانستید فقط با استفاده از کامپیوترتان یا حتی لپ‌تاپی که به‌اندازه‌ی کافی قدرتمند بود، سود چشمگیری به‌دست بیاورید. این روزها، ماینینگ بیت‌کوین فقط درصورتی سود‌آور است که حاضر باشید در سخت‌افزار ماینینگ صنعتی سرمایه‌گذاری کنید. مسلما این کار قبض‌های برق هنگفتی بالاتر از قیمت تمام تجهیزات لازم به‌همراه دارد.
درحال‌حاضر گفته می‌شود لایت‌کوین، دوج کوین و فدر کوین ازنظر مقرون‌به‌صرفه بودن برای تازه‌کارها بهترین ارز رمزها هستند. مثلا، با ارزش کنونی لایت‌کوین، می‌توان فقط با استفاده از سخت‌افزار خانگی روزی بین ۵۰ سنت تا ۱۰ دلار درآمد داشت.
هر چه ارز رمزی توجه بیشتری به خود جلب می‌کند، ماینینگ سخت‌تر می‌شود و مقدار سکه‌های دریافتی به‌عنوان پاداش کاهش می‌یابد. مثلا، زمانی که بیت کوین تازه اختراع شده بود، پاداش ماینینگ موفق ۵۰ سکه بیت کوین بود. حالا این پاداش معادل ۱۲ سکه‌ی بیت کوین است. دلیلش این است که شبکه‌ی بیت کوین به شکلی طراحی شده است که کلا فقط ۲۱ میلیون سکه می‌تواند در گردش باشد.
تا نوامبر ۲۰۱۷، تقریبا ۱۷ میلیون بیت‌کوین ماین توزیع شده است. بااینحال، چون پاداش‌ها کمتر و کمتر می‌شوند، هر تک بیت کوینی که ماین می‌شود، به‌شکل تصاعدی ارزش بیشتر و بیشتری پیدا می‌کند.
تمام این عوامل ماینینگ ارز رمزها را به مسابقه‌ای شدیدا رقابتی تبدیل می‌کند که پاداشش برای افرادی است که زودتر به سراغ‌شان رفته‌اند. بااینحال، بسته به اینکه کجا زندگی می‌کنید، سودهای حاصل از ماینینگ ممکن است شامل مالیات و قوانین انتقال پول شوند. در آمریکا، سازمان مبارزه با جرائم مالی، راهنمایی منتشر کرده است که براساس آن ماینینگ ارز رمزها و تبادل آنها برای پول‌های بی‌پشتوانه ممکن است، انتقال پول درنظر گرفته شود. این یعنی شاید ماینرها مجبور باشند، به‌خاطر این نوع فعالیت‌ها، با قوانین و مقررات خاصی کنار بیایند.
پذیرش به‌عنوان نوعی از پرداخت (برای تجارت)
اگر کسب و کاری دارید و به‌دنبال مشتریان جدید بالقوه‌ای هستید، پذیرفتن ارز رمزها به‌عنوان شکلی از پرداخت می‌تواند راهکاری برای شما باشد. سود ارز رمزها هیچ‌وقت تا این حد زیاد نبوده و همچنان روندی صعودی دارد. در کنار رشد سود، تعداد خودپردازهای ارز رمزها در سرتاسر جهان درحالِ افزایش است. سایت رادار خودپرداز سکه (Coin ATM Radar) درحال‌حاضر تقریبا ۱۸۰۰ خودپرداز را در ۵۸ کشور فهرست کرده است.
اولا، باید به مشتریان‌تان اطلاع بدهید که در مبادلات‌تان سکه‌های ارز رمزی را قبول می‌کنید. کافی است به‌سادگی علامتی کنار صندوق فروشگاهی‌تان قرار بدهید. بعد می‌توان پرداخت‌ها را با استفاده از پایانه‌های سخت‌افزاری، برنامه‌های صفحه‌ی لمسی یا آدرس‌های ساده‌ی کیف پول ازطریق کیو آر کد قبول کرد.
خدمات بسیار مختلفی وجود دارد که می‌توانید از آنها استفاده کنید تا بتوانید پرداخت‌های ارز رمزی را بپذیرید. مثلا، سایت کوین‌پِیمِنتز (CoinPayments) درحال‌حاضر بیش از ۷۵ ارز دیجیتال مختلف را قبول و فقط ۰/۵ درصد کمیسیون به‌ازای هر تراکنش دریافت می‌کند. بقیه‌ی خدمات محبوب کریپتونیتور (Cryptonator)، کوین‌گیت (CoinGate) و بیت‌پی (BitPay) هستند که آخرین مورد، فقط بیت کوین قبول می‌کند.
در آمریکا، بیت کوین و سایر ارز رمزها به‌عنوان ارز مجازی تبدیل‌شدنی تأیید شده‌اند؛ یعنی به‌عنوان شکلی از پرداخت، دقیقا مثل قبول کردن پول نقد، طلا یا کارت‌های هدیه پذیرفته شده‌اند.
ازنظر مالیاتی، کسب‌وکارهایی که در آمریکا هستند و ارز رمزها را قبول می‌کنند باید مرجع فروش، مقدار دریافتی ارز مشخص و تاریخ تراکنش را ثبت کنند. اگر مالیات فروش قابل پرداخت باشد، مقدار براساس متوسط نرخ تبادل در زمان فروش محاسبه می‌شود.
قانونی بودن ارز رمزها
همچنان‌که ارز رمزها بیشتر و بیشتر به جریان اصلی تبدیل می‌شوند، عوامل اجرای قانون، مراجع مالیاتی و ناظران قانونی در سراسر جهان در تلاش هستند تا مفهوم سکه‌های ارز رمزی را و اینکه جایگاه‌شان در مقررات موجود و چهارچوب‌های قانونی دقیقا کجاست، بفهمند.
با معرفی بیت کوین که اولین ارز رمز به‌حساب می‌آید، پارادایمی کاملا جدید ساخته شد. ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز و مستقلی که شکل فیزیکی ندارند و توسط هیچ مؤسسه‌ی منفردی کنترل نمی‌شوند، همیشه باعث غوغا در میان ناظران بوده‌اند.
نگرانی‌های زیادی به‌دلیل ذات غیرمتمرکز ارز رمزها و امکان استفاده از آنها به‌صورت ناشناس، افزایش یافته است. مقامات در سرتاسر جهان درباره‌ی جاذبه‌ی ارز رمزها برای تاجران کالاها و خدمات غیرقانونی نگران هستند. همچنین، آنها نسبت به استفاده از ارز رمزها در پولشویی و کارشکنی‌های طفره از مالیات دغدغه‌هایی دارند.
تا نوامبر ۲۰۱۷، بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال تنها در بنگلادش، بولیوی، اکوادور، قرقیزستان و ویتنام غیرقانونی اعلام شده‌اند و چین و روسیه هم در شرف ممنوع کردن آنها هستند. بااینحال، بقیه‌ی حوزه‌های قضایی هنوز استفاده از ارز رمزها را غیرقانونی اعلام نکرده‌اند، اما ممکن است قوانین و مقررات در هر کشور بسیار متفاوت باشد.
رایج‌ترین ارزهای دیجیتال
بیت کوین: اولین ارز رمزی که به‌وجود آمد.
اتریوم: ارزی که کاملا براساس تورینگ قابل برنامه‌ریزی است و به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا نرم‌افزارها و تکنولوژی‌های توزیع‌شده‌ی مختلفی بسازند که با بیت‌کوین عملی نیست.
ریپل: این ارز برخلاف اکثر ارز رمزها، برای رسیدن به اجماعی در سرتاسر شبکه برای تراکنش‌ها، از بلاک چین استفاده نمی‌کند. در مقابل، فرایند اجماع تکرارشونده‌ای در آن پیاده‌سازی شده است که سرعتش بیشتر از بیت‌کوین است، اما در برابر حملات هک آسیب‌پذیرتر است.
بیت کوین کش: انشعابی از بیت‌کوین که توسط بزرگ‌ترین شرکت ماینینگ بیت‌کوین و یکی از سازندگان سخت‌افزارهای ماینینگ بیت‌کوین (ASICs Bitcoin) حمایت می‌شود. این ارز رمز تنها چند ماه است که به‌وجود آمده است، اما همین حالا براساس ارزش بازار در بین پنج ارز رمز برتر قرار دارد.
ان ای ام: برخلاف اکثر ارز رمزها که الگوریتم اثبات کار را به‌کار می‌برند، این ارز رمز از اثبات اهمیت استفاده می‌کند که کاربران را مستلزم می‌کند از قبل، مقدار مشخصی سکه داشته باشند تا بتوانند سکه‌های جدید به‌دست بیاورند. این شیوه کاربران را به هزینه کردن دارایی‌هایشان تشویق می‌کند و رد تراکنش‌ها را می‌گیرد تا تعیین کند که کاربری مشخص در کل شبکه‌ی ان‌ای‌ام چقدر مهم است.
لایت کوین: ارز رمزی که هدفش تبدیل شدن به «نقره‌ی دیجیتال» در مقایسه با بیت کوین بود که «طلای دیجیتال» نامیده می‌شود. همچنین این ارز رمز شاخه‌ای از بیت‌کوین است اما برخلاف آن، می‌تواند بلاک‌ها را چهار برابر سریع‌تر تولید کند و تعداد سکه‌هایش ۴ برابر یعنی ۸۴ میلیون سکه هستند.
آیوتا: تکنولوژی دفتر کل برجسته‌ی این ارز رمز «تنگل» نامیده می‌شود و کاربرد آن مستلزم این است که فرستنده در تراکنشی، اثبات کاری انجام دهد (اثبات کار مفهومی در حوزه ارز رمز است) که دو تراکنش را تأیید می‌کند. بنابراین، آیوتا ماینرهای متعهد را از فرایند حذف کرده است.
نئو: این ارز رمز یک شبکه‌ی قراردادی هوشمند است که امکان توسعه‌ی همه نوع قرارداد مالی و برنامه‌های توزیع‌شده‌ی شخص ثالثی را می‌دهد. از نظر هدف بسیار شبیه به اتریوم است، اما در چین توسعه یافته است که به‌طور بالقوه به‌دلیل روابط بهبودیافته با ناظران چینی و کسب‌وکارهای محلی از مزایای بیشتری برخوردار است.
دش: این شبکه‌ای دوسطحی است. اولین سطح، ماینرها هستند که شبکه را امن کرده و تراکنش‌ها را ثبت می‌کنند. درحالی‌که سطح دوم شامل «مسترنودها» می‌شود که تراکنش‌ها را منتقل می‌کنند و تراکنش از نوع معاملات آنی و سریع و معاملات خصوصی را امکان‌پذیر می‌سازند. سطح اول، به‌شکل چشمگیری سریع‌تر از بیت کوین است؛ درحالی‌که سطح دوم کاملا ناشناس است.
کیوتوم: ترکیبی از تکنولوژی‌های بیت‌کوین و اتریوم است و بر کاربردهای تجاری تمرکز دارد. این شبکه قابلیت اعتماد بیت کوین را دارد؛ درحالی‌که امکان استفاده از قراردادهای هوشمند و نرم‌افزارهای توزیع‌شده را فراهم می‌کند که شبیه به شبکه‌ی اتریوم است.
مونرو: ارز رمزی با قابلیت‌های تراکنش‌های خصوصی و یکی از فعال‌ترین اجتماعات است که دلیل آن، اصولی ازجمله آزاد بودن و تمرکز بر حریم خصوصی است.
اتریوم کلاسیک: نسخه‌ی اصلی اتریوم؛ جدایی بعد از این اتفاق افتاد که سازمان ناشناس غیرمتمرکزی که پشت اتریوم اصلی بود، هک شد.