آیا تا به حال به تاثیر دنیای مجازی و شبکه های اجتماعی بر روابط خانوادگی فکر کرده اید؟ بر اساس آمار اعلام شده، در سراسر جهان حدود نود درصد کاربران در شبکه های اجتماعی جوانان هستند. یعنی امروزه در هر خانواده حداقل یک نفر کاربر این شبکه ها می باشد. در واقع شبکه‌های اجتماعی به اولویت اصلی روابط خانوادگی و دوستانه تبدیل شده‌اند. این شبکه‌ها مزایای و معایب زیادی دارند. در این مقاله قصد داریم با تاثیر دنیای مجازی و شبکه های اجتماعی بر خانواده بیشتر آشنا شویم و از مزایا و معایب آنها بگوییم.
تاثیر شبکه های اجتماعی بر خانواده در بعد مثبت
روابط خانوادگی تحت‌تأثیر گسترش شبکه‌های اجتماعی قرار گرفته است. این شبکه‌ها هم تأثیرات مثبت دارند و هم تأثیرات منفی. باید به این نکته توجه کرد که این شبکه‌ها ممکن است برای برخی از خانواده‌ها بسیار مفید و کاربردی باشند، اما برای بعضی دیگر مشکلاتی ایجاد کنند. در این بخش، مزایای شبکه‌های اجتماعی را با هم بررسی می‌کنیم.
۱. دسترسی راحت‌تر به اعضای خانواده
شبکه‌های اجتماعی به ما امکان دسترسی به اطلاعات در هر زمان و هر مکانی را می‌دهند. تمام این شبکه‌ها امکان برقراری تماس ویدئویی، صوتی، ارسال پیام و ارسال صوت و تصویر را دارند. این امکانات باعث می‌شوند اعضای خانواده از هر کجای این کره خاکی بتوانند با هم ارتباط برقرار کنند و از احوال هم باخبر شوند.
۲. کم‌کردن شکاف نسلی
شکاف نسلی و اختلاف‌نظرهای دو نسل مشکلی است که در همه جوامع وجود دارد. معمولا والدین و نوجوانان درک درستی از شرایط یکدیگر ندارند. شبکه‌های اجتماعی می‌توانند این مشکل را حل کنند. در این پلتفرم‌ها نوعی ارتباط میان والدین و فرزندان ایجاد می‌شود و به‌واسطه شبکه‌های اجتماعی بیشتر از قبل از نظرات و علایق هم باخبر می‌شوند. والدین با مشاهده تصاویر، متن‌ها و ویدئوهایی که فرزندانشان به اشتراک می‌گذارند، بیشتر از قبل با دنیای آنها آشنا می‌شوند.
۳. به اشتراک‌گذاشتن تجربیات
والدین می‌توانند از طریق شبکه‌های اجتماعی تجربیاتشان را با هم به اشتراک بگذارند. با این روش خیلی راحت‌تر می‌توان مشکلات بچه‌داری و تربیت فرزندان را حل کرد. این پلتفرم‌ها را می‌توان به محلی برای اشتراک‌گذاری ترفندهای تربیتی، دستور پخت غذاهای محبوب کودکان و نوجوانان و ایده‌های خلاقانه برای ساخت کاردستی تبدیل کرد.
۴. دسترسی به منابع مفید و ارزشمند
بسیاری از کارشناسان تربیت کودک و سلامت در شبکه‌های اجتماعی حضور دارند. با دنبال‌کردن این منابع معتبر در این شبکه‌ها به اطلاعات مفید و ارزشمندی دست پیدا می‌کنید که از استرس بچه‌داری کم می‌کنند.
تاثیر شبکه های اجتماعی بر خانواده از بعد منفی
تاثیر شبکه های اجتماعی بر خانواده، همیشه هم مثبت نیستند. امروزه جوانان بیش از همیشه تحت‌تأثیر فضای اینترنت، شبکه‌های اجتماعی و فناوری‌های نوین هستند. همچنین تعاملات منفی که در این شبکه‌ها اتفاق می‌افتند هم بر والدین و هم بر فرزندان تأثیر می‌گذارند. بر اساس پژوهش‌های انجام‌شده، صفحات شبکه‌های اجتماعی فرزندانی که رفتارهای منفی با والدینشان دارند اغلب پر شده از مطالب غمناک یا خشم‌آمیز. علاوه بر این، وجود این شبکه‌ها به نوجوانان این حس را منتقل می‌کند که زمان کافی برای معاشرت با خانواده خود ندارند.
به طور کلی، شبکه‌های اجتماعی ممکن است بر جنبه‌های مختلف زندگی انسان از جمله کار، تحصیل، دوستی و روابط تأثیر بگذارند. برخی از این تأثیرات خیلی زود خود را نشان می‌دهند، اما برخی دیگر تأثیرات ماندگاری هستند که فوری آشکار نمی‌شوند. در ادامه به مهم‌ترین تأثیرات منفی شبکه‌های اجتماعی بر خانواده اشاره می‌کنیم.
۱. به‌هم‌خوردن ارتباطات خانوادگی
پیش از ورود شبکه‌های اجتماعی به زندگی ما، گردهمایی‌های خانوادگی اغلب لذت‌بخش و به‌یادماندنی بودند. این ابزارهای مدرن موانع فیزیکی ارتباطات خانوادگی را از میان برداشته‌اند، اما فرهنگ خانواده و لذت گردهمایی‌های خانوادگی را هم از بین برده‌اند.
به‌دلیل امکان برقراری فوری تماس تصویری، اعضای خانواده به‌ندرت حضوری با هم ملاقات می‌کنند. کاربران شبکه‌های مجازی بیش از حد به تلفن‌های همراه خود وابسته شده‌اند. آنها به اندازه‌ای که در شبکه‌های اجتماعی فعال‌اند از نظر ذهنی در جمع‌های خانوادگی حضور ندارند و کمتر با خانواده خود صحبت می‌کنند. ممکن است در جمع‌ها حضور فیزیکی داشته باشند، اما ذهنشان جای دیگری است و همین مسئله باعث افزایش اختلاف میان اعضای خانواده می‌شود.
از سوی دیگر، حضور بیش از حد در این شبکه‌ها باعث می‌شود اعضای خانواده به‌جای ارتباط رو در رو، دیجیتالی و مجازی ارتباط داشته باشند. مجازی‌بودن روابط بسیاری از مواقع باعث افزایش سوءتفاهم‌ها و دلخوری‌ها می‌شود.
۲. اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی
یکی از مشکلات در حال گسترش در سطح جهان اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی است. امروزه این پلتفرم‌های آنلاین به محل اصلی ارتباطات تبدیل شده‌اند. بسیاری از مردم حس می‌کنند باید دائم به تلفن همراه خود سر بزنند. این نوع اعتیاد به تلفن همراه خطری برای روابط خانوادگی است. خب راه‌حل چیست؟ برای مقابله با اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی می‌توانیم خودمان برای سرک‌کشیدن در تلفن همراهمان محدودیت‌هایی ایجاد کنیم. مثلا مدت‌زمان روشن‌ماندن صفحه‌نمایش گوشی را تنظیم کنیم. حتی می‌توانیم تصمیم بگیریم که هنگام حضور در جمع خانواده به شبکه‌های اجتماعی سر نزنیم.
علاوه بر این، می‌توانیم بر کودکان نظارت کنیم تا کمتر از قبل در این شبکه‌ها حضور پیدا کنند. چراکه افزایش مدت‌زمان حضور کودکان ارتباط نزدیکی با افزایش اعتیاد آنها به این شبکه‌ها و گسترش قلدری‌های سایبری دارد. اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی موجب می‌شود والدین زمان کافی برای فرزندان خود نداشته باشند و نتوانند همدیگر را به‌خوبی درک کنند.
۳. تأثیرات شبکه‌های اجتماعی بر روش تربیتی والدین
شبکه‌های اجتماعی بر نحوه برقراری ارتباط، دریافت اخبار و به‌اشتراک‌گذاری وقایع زندگی با دیگران تأثیر گذاشته‌اند. این فضای بدون مرز بر روش تربیتی والدین نیز تأثیرگذار است. مهم‌ترین تأثیرات شبکه‌های اجتماعی بر روش تربیتی والدین را در ادامه بررسی کرده‌ایم.
۱. از دست‌دادن لحظات مهم
اغلب، والدین برای اینکه لحظات شیرین زندگی فرزندشان و اولین تجربه‌های او را با بقیه به اشتراک بگذارند لحظه‌ای درنگ می‌کنند. در این مکث کوتاه، با خود فکر می‌کنند آیا این لحظه ارزش لایک‌خوردن در شبکه‌های اجتماعی را دارد یا نه. همین مکث کوتاه باعث می‌شود لحظه‌ای مهم و طبیعی از زندگی فرزندشان را از دست بدهند.
۲. مقایسه‌کردن
زمانی که بچه‌دار می‌شوید، احتمالا با والدینی برخورد خواهید کرد که همیشه درباره فرزندشان لاف می‌زنند:
بچه ما در بهترین مدرسه شهر قبول شده؛
دختر ما می‌تواند حروف الفبا و اعداد را از اول به آخر یا از آخر به اول از حفظ بگوید
پسر ما از سه سالگی چند زبان یاد گرفته است.
همه این جملات را ممکن است در برخورد با چنین والدینی بشنوید. شبکه‌های اجتماعی کار را برای چنین والدینی راحت‌تر کرده است. بسیاری از والدین تجربیات تربیتی خود را با دیگران مقایسه می‌کنند، در نتیجه ممکن است با دیدن چنین مطالبی در فضای آنلاین احساس سرخوردگی و شکست کنند.
شبکه‌های اجتماعی ممکن است این ذهنیت را ایجاد کنند که «بقیه از من والدین بهتری هستند» در حالی که مردم معمولا تجربیات شیرین خود را در این شبکه‌ها به اشتراک می‌گذارند. دلیلش هم ساده است؛ همه دوست دارند تصویر زیبایی از زندگی خود به نمایش بگذارند، غافل از اینکه همین موضوع می‌تواند استرس بقیه والدین را افزایش دهد.
۳. به‌اشتراک‌گذاری بیش از حد تجربیات
شبکه‌های اجتماعی باعث شده‌اند که والدین زمان بسیاری را صرف اشتراک‌گذاری عکس‌ها و ویدئوهای کودکانشان کنند. این شبکه‌ها والدین را تحریک می‌کنند بدون هیچ محدودیتی از تجربیات کوچک و بزرگ فرزندانشان برای بقیه بگویند.
۴. ایجاد ردپای دیجیتال
همه ما ممکن است در آلبوم‌های قدیمی عکس‌هایی داشته باشیم که یادآور خاطرات چندان خوشایندی نیستند. در گذشته این موضوع به همان آلبوم‌ها محدود می‌شد. در حالی که امروزه محتوای شبکه‌های اجتماعی به‌سادگی از بین نمی‌روند؛ ردپای دیجیتال تا مدت‌ها برجا می‌ماند.
۴. تأثیرات شبکه‌های اجتماعی بر روابط همسران
شبکه‌های اجتماعی نوع تعامل افراد با همسرانشان را تغییر داده‌اند. پژوهش‌های مختلف نشان می‌دهد که استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی تأثیر منفی بر روابط عاطفی و ازدواج افراد دارد. حضور بیش از حد در این پلتفرم‌های آنلاین موجب افزایش مسائلی مانند خیانت، حسادت و در نتیجه طلاق می‌شود. افراد بیشتر وقت خود را در این شبکه‌ها سپری می‌کنند و زمانی برای تعامل با همسرانشان باقی نمی‌ماند.
راهکارهایی برای مقابله با تأثیرات منفی شبکه‌های اجتماعی
تأثیرات منفی شبکه‌های اجتماعی کم نیستند. ما فقط به بخشی از آنها اشاره کردیم. البته برای مقابله با تأثیرات منفی این ابزارهای مدرن راهکارهایی هم وجود دارد، از جمله:
حواستان به مدت زمانی که در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانید باشد، چراکه حضور بیش از حد در این شبکه‌ها در نهایت باعث منزوی‌شدن شما می‌شود. این شبکه‌ها می‌توانند خطری برای سلامت روان باشند.
از اطلاعات مفید شبکه‌های اجتماعی بیشتر استفاده کنید.
زمان بیشتری را با خانواده خود بگذرانید، بیشتر از حضور در شبکه‌های اجتماعی.
سعی کنید میان زندگی واقعی خود و حضور در شبکه‌های اجتماعی تعادل برقرار کنید.
سخن پایانی
اینترنت و شبکه‌های اجتماعی همیشه هم مضر نیستند. امروزه با وجود این ابزارهای مدرن معاشرت و تعامل با دوستان و اعضای خانواده بسیار راحت‌تر از قبل شده است. تنها با کلیک‌کردن روی صفحه‌نمایش تلفن همراه می‌توانیم با دورترین عزیزانمان صحبت کنیم. بنابراین با اندکی مدیریت زمان و ایجاد تعادل در تعاملات حقیقی و مجازی می‌توان از مزایای این شبکه‌ها بهره برد.