وقتی صحبت از مهارت های زندگی می شود بسیاری از مردم یاد مهارت های مربوط به حرفه و شغل یا کارهای روزمره شان میفتند، درحالیکه این مسائل تنها مهارت های مهم زندگی نیستند. یکی از مهارت های مهم که کمتر کسی به آن توجه می‌کند داشتن سواد مالی است که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.
سواد مالی چیست؟
به ترکیبی از دانش مالی، اعتباری و مدیریت بدهی‌ها سواد مالی گفته می‌شود که برای تصمیم‌گیری مسئولانه درباره امور مالی و انتخاب‌های روزمره‌مان ضروری است. سواد مالی شامل پرداخت بدهی، تولید بودجه و درک تفاوت ابزارهای مالی مختلف است. آگاهی به این مسائل بر شرایط مادی خانواده تأثیر فراوانی دارد، چون باعث می‌شود والدین درآمد خود را متعادل کنند، خانه بخرند، هزینه تحصیل فرزندانشان را تأمین کنند و منبع درآمدی برای بازنشستگی داشته باشند.
در نظام‌های پیشرفته و حتی کشورهای در حال توسعه مانند ایران، بی‌سوادی مالی بر زندگی مردم تأثیرات منفی فراوانی می‌گذارد. در تمام کشورهای جهان صرف‌نظر از مسائل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، مصرف‌کنندگانی زندگی می‌کنند که اصول مالی را نمی‌دانند. اگرچه سواد مالی تا حدی با سطح تحصیلات و درآمد مردم مرتبط است، تحقیقات نشان می‌دهند که افراد با تحصیلات عالی و درآمد بالا هم ممکن است به‌اندازه افراد کم‌سواد با درآمد پایین به مسائل مالی ناآگاه باشند.
فکرکردن به امور مالی بسیاری از مردم را دچار اضطراب و نگرانی می‌کند. بر اساس یکی از تحقیقات سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)، بیشتر مردم سرمایه‌گذاری مناسب برای بازنشستگی را از کار پراسترسی مثل مراجعه به دندان‌پزشکی هم دلهره‌آورتر می‌دانند.
چرا آموزش سواد مالی مهم است؟
۱. مردم مسئولیت‌های مالی بیشتری پیدا کرده‌اند
برنامه‌ریزی برای بازنشستگی یکی از مثال‌های بارز مسئولیت مالی روزافزون مردم است. برای برنامه‌ریزی درازمدت گزینه‌های مختلفی مانند برنامه بازنشستگی تأمین اجتماعی پیش روی شماست اما اگر در این راه مصمم نباشید و دانش لازم را نداشته باشید، پس‌انداز و چنین برنامه‌ریزی‌هایی به هیچ کارتان نخواهد آمد.
۲. پس‌انداز و سرمایه‌گذاری کار چندان ساده‌ای نیست
همه ما با تبلیغات گسترده بانک‌ها و مؤسسات مالی مختلف روبه‌رو هستیم که خدمات متنوعی را برای پس‌انداز و سرمایه‌گذاری پیشنهاد می‌کنند. این خدمات در مقایسه با گذشته پیچیده‌تر شده‌اند و مشتریان را ملزم می‌کنند از میان گزینه‌های متفاوت با نرخ بهره‌ها و سررسیدهای مختلف یکی را انتخاب کنند. تصمیم‌گیری در چنین شرایطی نیاز به آموزش دارد، چراکه انتخاب میان این گزینه‌ها ممکن است بر توانایی مردم برای خرید خانه، تأمین هزینه تحصیلی فرزندان یا پس‌انداز برای دوران بازنشستگی تأثیر بگذارد. حتی فکرکردن به این مسائل هم می‌تواند شما را دچار فشار روانی کند.
علاوه بر این، تعداد زیاد مؤسسات ارائه‌دهنده این خدمات مالی و تنوع خدماتشان ممکن است تصمیم‌گیری را برایتان سخت‌تر کند. بانک‌ها، مؤسسات مالی و اعتباری، شرکت‌های بیمه، شرکت‌های مدیریت مالی و سرمایه‌گذاری و سایر شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات مالی برای جذب مشتری تلاش می‌کنند و باعث سردرگمی مشتریان می‌شوند.
۳. چشم‌انداز مالی در جهان در حال تغییر است
عوامل فراوانی در بازار جهانی وجود دارند که باعث می‌شوند محیط مالی آن مدام تغییر کند. پیشرفت فناوری و تجارت الکترونیک هم سبب می‌شود که بازارهای مالی سرعت و بی‌ثباتی بیشتری داشته باشند. به همین دلایل است که داشتن سواد مالی و طراحی نقشه راه مناسب می‌تواند شما را از گرفتاری‌ها و مشکلات مالی فراوان نجات دهد.
۴. پرداخت بدهی‌ها اهمیت بیشتری پیدا کرده است
بازپرداخت بدهی‌ها و وام‌هایی که در دروان همه‌گیری کرونا بیشتر هم شدند یکی از مهم‌ترین مشکلاتی است که بیشتر مردم با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. بدون دانش و مهارت مالی هیچ‌کس نمی‌تواند اقساط این وام‌ها را درست و به‌موقع بپردازد.
بدهی فراوان می‌تواند زندگی را محدود کند و به‌جای اینکه افراد به فکر پس‌انداز برای دوران بازنشستگی یا پرداخت هزینه تحصیل فرزندان باشند، مجبور شوند برای بقا تلاش کنند. همچنین ممکن است بدهی‌ها چنان زیاد شوند که طلبکاران در تمام ساعات شبانه‌روز آسایش را از خانواده بگیرند.
۵. افزایش اعتبار مالی مهم‌تر شده است
اعتبار مالی را دست‌کم نگیرید. هرچه اعتبار مالی شما بیشتر باشد، افراد بیشتری می‌توانند به شما اعتماد کنند و در مواقع ضروری به شما پول فرض بدهند. نداشتن اعتبار مالی حتی ممکن است سبب شود که نتوانید شغل خوبی پیدا کنید. اطلاع از عواملی که بر اعتبار مالی شما تأثیر می‌گذارند و نحوه ایجاد اعتبار مالی می‌تواند در زمان درخواست وام مسکن، خودرو یا سایر خدمات مالی شما را نجات بدهد. دلیلش هم بسیار ساده است؛ مردم و مؤسسات مالی و اعتباری به کسی بیشتر اعتماد می‌کنند که اعتبار مالی بیشتری دارد. برای کسب اعتبار مالی هم باید سواد مالی لازم را داشته باشید.
چگونه سواد مالی خود را افزایش بدهیم؟
حالا که متوجه شدید سواد مالی چیست و چرا اهمیت دارد، باید روش تقویت مهارت‌های مربوط به آن را هم بدانید. برای بهبود مهارت‌های مالی چند روش ساده وجود دارد که در ادامه آنها را به شما معرفی می‌کنیم.
۱. از سایت‌ها، پادکست‌ها و سایر منابع موجود در فضای مجازی کمک بگیرید
امور مالی ممکن است در طول زمان تغییر کنند و توصیه‌های یک دهه پیش چندان مناسب امروز نباشند. بنابراین باید از دانش روز بهره بگیرید. یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای به‌روزماندن این است که پادکست‌های برتر این حوزه را گوش بدهید یا از مطالب سایت‌ها و سایر منابع موجود در فضای مجازی استفاده کنید.
چرا می‌گوییم سراغ پادکست‌ها و سایت‌ها بروید؟ چون افرادی که سازنده این آثار محبوب‌اند با توجه به آخرین تحولات اقتصادی، مدام محتوای خود را به‌روز می‌کنند. این‌طوری مطمئن خواهید بود که همیشه از هر تغییر و خبر مهمی باخبر می‌شوید.
علاوه بر این، اشتراک در پادکست‌ها و سایت‌ها معمولا رایگان است و نیازی نیست که حتی یک ریال هم خرج کنید!
۲. مربی مالی پیدا کنید
اگر به مهارت‌ها و سواد مالی خود اطمینان ندارید، می‌توانید از مربی مالی و سرمایه‌گذاری کمک و مشاوره بگیرید. گاهی اوقات دسترسی به شخصی که همچون مشاور عمل کند، سبب کاهش استرس و اضطراب ناشی از سروکله‌زدن با امور مالی می‌شود.
مربیان مالی و سرمایه‌گذاری رویکردهای متفاوتی دارند. بعضی از این مربیان ممکن است فقط مثل مربیان و برنامه‌ریزان مالی عمل کنند و مدرک معتبری نداشته باشند. پیش از مشورت با این نوع مربیان، بهتر است شرایط آنها را به‌دقت بررسی کنید.
برخی دیگر از مربیان مالی مدارک و مجوزهای لازم را دارند و در چند جلسه سواد مالی را آموزش می‌دهند. این افراد مهارت‌های مالی را حرفه‌ای آموخته‌اند و قابل‌اعتمادترند.
۳. سواد مالی را به فرزندانتان هم آموزش بدهید
برخی از مراکز و سایت‌های آموزشی برای کودکان و نوجوانان هم دوره‌های آموزش سواد مالی برگزار می‌کنند. در این دوره‌ها به فرزندانتان کمک می‌کنند تا مهارت‌هایی را بیاموزند که برای مدیریت سرمایه خود نیاز دارند. با استفاده از این دوره‌های آموزشی می‌توانید فرزندانتان را طوری تربیت کنید که در آینده مشکلات مالی کمتری داشته باشند.
هرچه زودتر بتوانید مهارت‌های مالی و عادات خوب را در بچه‌ها تقویت کنید بهتر است. البته با شروع آموزش سواد مالی بعد از دبیرستان، فرزندانتان راحت‌تر برای حضور در دنیای واقعی آماده خواهد شد.
۴. کمی پس‌انداز برای روز مبادا نگه دارید
هیچ‌کس نمی‌داند که فردا چه اتفاقی می‌افتد. ممکن است موقعیتی اضطراری پیش بیاید و به پس‌اندازتان نیاز پیدا کنید. همه‌گیری کرونا فقط نمونه‌ای از وضعیتی است که بسیاری از مردم برای گذران زندگی دچار مشکل می‌شوند.
با یادگرفتن مهارت‌های مدیریت مالی می‌توانید راه‌هایی برای پس‌انداز کردن برای روز مبادا پیدا کنید. با تمرین این روش‌ها عادت‌ها و مهارت‌های لازم برای حفظ سرمایه را در خود ایجاد می‌کنید.
۵. از درخواست کمک نترسید
تنهایی انجام‌دادن کارها راهی فوق‌العاده برای ایجاد اعتمادبه‌نفس است، اما لازم نیست که همه کارها را هم خودتان انجام بدهید. اگر شرایط سخت شد، باید از مراجع معتبر مثل مؤسسات یا مشاوران مالی کمک بگیرید. بدهکاری و دست‌وپنجه نرم‌کردن با مشکلات مالی خجالت ندارد. بسیاری از مردم مثل شما هستند و تجربیات مشابهی را پشت‌سر گذاشته‌اند.
سؤالات رایج درباره سواد مالی
– چه میزان سواد مالی برای ما لازم است؟
سلامت مالی هم مانند سلامت جسمی و روانی مهم است. برای آنکه از نظر مالی سلامت باشیم، باید مسائل مهم در این زمینه را بدانیم و آمادگی رویارویی با شرایط دشوار و پیچیده را داشته باشیم. در نتیجه لازم نیست که در حد دکترای اقتصادی و مدیریت مالی اطلاعات داشته باشیم، اما یادگیری مفاهیم و مهارت‌های پایه مالی ضروری است.
– سواد مالی چه موضوعاتی را در بر می‌گیرد؟
بودجه‌بندی و تعیین بودجه؛
توانایی پس‌اندازکردن؛
سرمایه‌گذاری و شرایط سرمایه‌گذاری موفق؛
توانایی مدیریت بدهی‌ها به‌طور مؤثر؛
آگاهی به امور مالیاتی؛
روش‌های محافظت از سرمایه و جلوگیری از سرقت فیزیکی و مجازی آن؛
بیمه و امنیت مالی.
در بیشتر دوره‌های آموزش مهارت‌های مالی این موضوعات تدریس می‌شوند و هر فردی که می‌خواهد سواد مالی خوبی داشته باشد، باید این مفاهیم را بداند.
– مربی مالی کیست؟
این اصطلاح نسبتا جدید است. مربی مالی به کسی گفته می‌شود که به دیگران درباره مسائل مالی مشاوره می‌دهد. همه مربیان مالی لزوما مجوز ندارند و ممکن است تخصصشان با آنچه درباره‌اش مشاوره می‌دهند کاملا متفاوت باشد. مربیان مالی را در جهان مربیان سلامت مالی و مربیان پول و سرمایه نیز می‌نامند.
– وظیفه مربی مالی چیست؟
نقش اصلی مربی مالی و سرمایه‌گذاری ارائه اطلاعات و انگیزه‌دادن است. مثلا این مربیان در بازار بورس می‌توانند شما را راهنمایی کنند که کجا و چه وقت سرمایه‌گذاری کنید.
– نمونه داشتن سواد مالی چیست؟
یکی از مثال‌های بارز داشتن مهارت‌های مالی، توانایی مدیریت مخارج روزانه است. در واقع با داشتن سواد مالی می‌توانید هزینه‌هایتان را به‌نحوی مدیریت کنید که مقداری هم پس‌انداز برای روز مبادا نگه دارید.