امروزه بسیاری از افراد برای درآمد خود برنامه‌ریزی دارند و بعضی دیگر سوار بر امواج زندگی‌اند و هیچ هدف خاصی ندارند. آنها هر روز کار می‌کنند تا آخر ماه حقوق بگیرند و هزینه‌هایشان را بپردازند؛ آنچه را پس از پرداخت هزینه‌ها باقی می‌ماند نیز در هر فرصتی خرج می‌کنند و این روتینی است که هر ماه تکرار می‌شود. تعیین اهداف مالی به شما آرامش می‌دهد، زیرا می‌توانید برای درآمدتان برنامه‌ریزی کنید و اگر جایی صحبت از مسائل مالی شد، شما هم حرفی برای گفتن داشته باشید.
منظور از اهداف مالی چیست؟
اهداف مالی یعنی مشخص کنید برای گذراندن زندگی به چه مقدار پول نیاز دارید. سپس این مقدار را هدف در نظر بگیرید و برای به‌‌دست‌آوردن آن برنامه‌ریزی کنید. اهداف مالی همچنین ممکن است مربوط به خرید چیزی در آینده باشند؛ مثلا می‌توانید تأمین هزینه لازم برای خرید خانه را هدف خود در نظر بگیرید.
جالب است بدانید که این طرز فکر بلندمدت برای بسیاری از افراد ترسناک است؛ چطور باید در کنار پرداخت هزینه‌ها، برای اهداف مالی هم پولی کنار گذاشت؟ طبق آمار، ۴۹درصد از مردم به‌خاطر عدم قطعیت آینده تصور می‌کنند برنامه‌ریزی غیرممکن است. در آمریکا، تنها ۳۰درصد از خانواده‌ها برنامه‌ریزی مالی بلندمدت دارند.
حتی به‌رغم عدم قطعیت آینده هم برنامه‌ریزی مالی ضروری و برای سلامت روان و امنیت مالی شما مفید است. اگر شرایط آینده مطابق انتظارتان نبود، می‌توانید تغییراتی در اهداف خود ایجاد کنید.
چرا برنامه‌ریزی برای اهداف مالی مهم است؟
در مدرسه و دانشگاه، تقریبا هیچ چیزی درباره امور مالی و مدیریت پول آموزش نمی‌دهند مگر اینکه رشته شما با اقتصاد و مدیریت مالی مرتبط باشد. تعیین اهداف مالی به شما کمک می‌کند هزینه‌هایتان را اولویت‌بندی کنید و برای ساختن زندگی دلخواهتان برنامه‌ریزی داشته باشید. مهم‌ترین مزیت‌های هدفمندی مالی عبارت است از:
ایجاد احساس امنیت مالی؛
افزایش حس رضایت از زندگی؛
کاهش استرس؛
کاهش هزینه‌های غیرمنتظره؛
افزایش آزادی مالی؛
افزایش انعطاف‌پذیری در کار؛
داشتن راهکاری برای مقابله با تغییرات غیرمنتظره ناشی از عدم قطعیت آینده؛
کمک به تعیین بودجه برای دستیابی به اهداف مختلف.
انواع اهداف مالی
بیایید برای برنامه‌ریزی ساده‌تر، اهداف مالی را به ۳ دسته تقسیم کنیم:
اهداف مالی کوتاه‌مدت: این اهداف ساده‌ترند و معمولا طی ۱ سال یا کمتر می‌توانید به آنها دست پیدا کنید؛ خرید تلویزیون جدید، لپ‌تاپ یا گوشی موبایل اهداف مالی کوتاه‌مدت‌اند.
اهداف مالی میان‌مدت: این اهداف پنج‌ساله‌اند و اگر بخشی از درآمدتان را پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری کنید، به آنها دست پیدا خواهید کرد. مثلا شاید خرید ماشین هدف مالی میان‌مدت شما باشد.
اهداف مالی بلندمدت: دستیابی به این اهداف بیشتر از ۵ سال طول می‌کشد؛ خرید خانه جدید و پس‌انداز برای دوران بازنشستگی ۲ نمونه از اهداف مالی بلندمدت هستند.
برای دستیابی به اهداف میان‌مدت و بلندمدت باید مرحله به مرحله پیش بروید و در هر مرحله، شاخص‌هایی برای ارزیابی میزان پیشرفت خود در راه رسیدن به هدف مدنظر داشته باشید.
روش تعیین اهداف مالی
اهداف مالی قرار است شما را به آنچه دوست دارید و برایتان ارزشمند است، برسانند. با گام‌های زیر می‌توانید اهداف درستی تعیین کنید و در مسیر دستیابی به آنها باانگیزه و حسابگر بمانید.
۱. مشخص کنید چه می‌خواهید
با تجسم زندگی دلخواه خود مشخص کنید که برای دستیابی به آن به چه چیزهایی نیاز دارید. مشخص کنید دستیابی به هرکدام از بخش‌های این زندگی ایدئال چه هزینه‌هایی دارد. بهتر است اطلاعاتی را که بررسی می‌کنید جایی بنویسید و در مدت‌زمان تلاش برای دستیابی به اهداف مالی، آنها را بخوانید.
۲. اهداف بزرگ را به اهداف کوچک تقسیم کنید
اهداف بزرگ را به اهداف کوچک‌تر و دست‌یافتنی تقسیم کنید. مثلا اگر خرید خانه ۱۰۰متری هدف بلندمدت شماست، می‌توانید خرید خانه ۵۰متری را هدف میان‌مدت خود قرار دهید و پس‌انداز ماهانه چند گرم طلا هم هدف کوتاه‌مدت شما باشد. دقت کنید که اهداف کوتاه‌مدت و کوچک باید در راستای هدف بلندمدت باشند و شما را گام به گام به آن نزدیک‌تر کنند.
۳. اولویت‌بندی کنید
اولویت‌بندی اینکه حقوق هر ماه شما برای چه چیزهایی هزینه می‌شود، اهمیت بسیاری در دستیابی به اهداف مالی دارد. اگر هنوز هیچ پس‌اندازی برای روز مبادا ندارید، ایجاد این پس‌انداز را در اولویت قرار دهید. سپس اگر بدهی دارید، آن را در کوتاه‌ترین زمان ممکن بپردازید و بعد از آن، برای اهداف مالی خود برنامه‌ریزی کنید.
گاهی اوقات اولویت‌ها با توجه به شرایط تغییر می‌کند. مثلا اگر این ماه وسیله جدیدی خریده‌اید، پرداخت بهای آن اولویت بیشتری از پس‌انداز ماهانه دارد.
۴. اهداف مالی را مشخص کنید
بسیاری از افراد تصور می‌کنند که هدف مالی دارند، اما وقتی درباره این اهداف با آنها صحبت می‌کنید، راجع به مسائلی کلی حرف می‌زنند. مثلا می‌گویند: «هدف من این است که آزادی مالی داشته باشم». یک نفر ممکن است با داشتن ۱میلیارد تومان سرمایه به آزادی مالی برسد و دیگری ممکن است برای رسیدن به این آزادی به ۱۰میلیارد تومان نیاز داشته باشد!
وقتی اهداف خود را با مبلغ مشخص می‌کنید، میزان پیشرفت‌تان برای دستیابی به آنها قابل‌ارزیابی خواهد بود.
۵. مطمئن شوید اهداف شما همان چیزهایی هستند که خودتان می‌خواهید
بعضی از افراد اهداف مالی‌شان را با مقایسه خود با دیگران تعیین می‌کنند. مثلا اگر دوستشان خانه‌ای ۲۰۰متری دارد، آنها برای خرید خانه ۲۵۰متری برنامه‌ریزی می‌کنند، در حالی که شاید خانه ۱۰۰متری هم نیازشان را برآورده کند. یک بار دیگر هدف‌های تعیین‌شده را بررسی کنید و مطمئن شوید هر چیزی که در فهرست وجود دارد، خواسته و ارزش‌های خود شماست.
۶. بودجه‌بندی کنید
اکنون آماده‌اید تا درآمد خود را بین هزینه‌های جاری و اهداف مالی‌تان تقسیم کنید. فقط دقت کنید که دستیابی به اهداف مالی به‌معنای خساست در هزینه‌های جاری نیست؛ تعادل را رعایت کنید و به هر بخش بودجه مناسبی اختصاص دهید.
چطور به اهداف مالی دست پیدا کنیم؟
بعضی از افراد اهداف مالی تعیین می‌کنند، اما هیچ‌وقت به آنها نمی‌رسند. به یاد داشته باشید که طبیعی است گاهی به‌خاطر هزینه‌های غیرمنتظره از برنامه‌ای که برای دستیابی به اهداف تعیین کرده بودید دور شوید، اما به آن متعهد بمانید و به‌محض اینکه اوضاع دوباره به روال عادی برگشت، برنامه‌های خود را از سر بگیرید. در ادامه، ۵ نکته مهم برای باقی‌ماندن در مسیر دستیابی به اهداف مالی را مطرح کرده‌ایم.
۱. برای هدف‌هایتان نام‌های هیجان‌انگیز تعیین کنید
این کار عجیب انگیزه‌بخش است. مثلا اگر هدف بلندمدت شما خرید ماشینی مدل بالاست، به‌جای «خرید ماشین» بنوسید: «رانندگی با سرعت ۳۰۰ کیلومتر بر ساعت». یا مثلا به‌جای «پرداخت بدهی» بنویسید: «خلاصی از دست مأمور جمع‌آوری بدهی»!
۲. ضرب‌الاجل تعیین کنید
سیستم هدف‌گذاری SMART (مشخص، قابل‌اندازه‌گیری، قابل‌دستیابی، مرتبط و دارای ضرب‌الاجل) برای تعیین اهداف مالی هم کاربرد دارد. تا وقتی برای رسیدن به اهداف مالی ضرب‌الاجل تعیین نکرده باشید، کار را مدام پشت گوش می‌اندازید و شاید هیچ‌وقت برای دستیابی به هدف خود تلاش نکنید.
۳. اهداف مالی را بصری کنید
نوشتن اهداف روی کاغذ راهکار خوبی است، اما چند وقت یک بار کاغذهایتان را می‌خوانید؟ ما پیشنهادی بهتر داریم. یک ویژن بورد یا تابلوی چشم‌انداز بسازید. عکس اهداف مختلفتان را روی آن بچسبانید و کنار هر هدف ستونی قرار دهید. سپس در بازه‌های زمانی منظم، به‌اندازه پیشرفتی که در دستیابی به هر هدف داشته‌اید، ستون را رنگ کنید. بنابراین وقتی ستون کامل رنگ شود، یعنی شما به هدفتان رسیده‌اید. این کار به شما انگیزه می‌دهد تا کارهای لازم برای دستیابی به هدف را انجام دهید تا زودتر ستون را کاملا رنگ کنید.
۴. همه‌چیز را برای رسیدن به اهداف قربانی نکنید
بعضی از افراد در مسیر رسیدن به اهداف مالی افراط می‌کنند. آنها تمام تفریحات زندگی‌شان را به بهانه صرفه‌جویی در هزینه‌ها حذف می‌کنند. این افراد به بهانه آینده خوب، حال را قربانی می‌کنند و این کار نتیجه‌ای جز بی‌انگیزگی و سرخوردگی برایشان ندارد. ممکن است بعد از مدتی خسته شوند، از آن سوی بوم بیفتند و افراطی خرج کنند. سعی کنید برنامه‌هایی سرگرم‌کننده و لذت‌بخش در زندگی‌تان داشته باشید، حتی اگر کار کوچکی مثل مهمان‌کردن یک دوست باشد.
۵. از سیستم پس‌انداز خودکار استفاده کنید
همراه‌بانک‌ها و سیستم‌های بانکداری هوشمند قابلیت انتقال خودکار بین حساب‌ها را دارند. یک حساب بانکی برای پس‌انداز ایجاد کنید، سپس با استفاده از قابلیت انتقال خودکار هر ماه مبلغ مشخصی را به این حساب بریزید. با این کار، مبلغ پس‌انداز خودکار از حسابتان کم می‌شود و به‌راحتی می‌توانید آن را نادیده بگیرید. همچنین از وسوسه خرج‌کردن پس‌انداز یا واریزنکردنش به حساب مخصوص در امان خواهید بود.
اهداف مالی ضروری‌اند، اما کافی نیستند
اگر همه زندگی خود را صرف دستیابی به اهداف مالی کنید، احتمالا به حس رضایتی که دنبالش هستید، نمی‌رسید. باید برای همه جنبه‌های زندگی خود هدف‌هایی در نظر بگیرید. در کنار تلاش برای دستیابی به اهداف مالی، به فکر خودسازی و رشد شخصی باشید، دنبال یادگیری مهارت‌های جدید و پیشرفت در شغلتان باشید، برای برقراری ارتباط با افرادی که می‌خواهید تلاش کنید و برای رسیدن به اندام دلخواهتان برنامه‌ریزی کنید. با تعیین اهداف در جوانب مختلف، همه بخش‌های زندگی شما موازی رشد می‌کنند و به حس رضایتی که می‌خواهید دست پیدا خواهید کرد.
کلام آخر؛ اهداف مالی شما را ثروتمند می‌کنند
افراد ثروتمند حتی یک ریال بلاتکلیف هم در حسابشان ندارند! وقتی برای پولتان برنامه‌ریزی می‌کنید، کم‌کم مدیریت آن را یاد می‌گیرید و بعد از مدتی همیشه به‌اندازه نیاز پول خواهید داشت. به‌مرور زمان می‌توانید وارد بخش‌های پیشرفته‌تری چون سرمایه‌گذاری و سودآوری شوید و زندگی دلخواهتان را برای خود فراهم کنید. به یاد داشته باشید که اهداف بزرگ شما دست‌نیافتنی نیستند، فقط باید آنها را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کنید و برای دستیابی به آنها برنامه بریزید. هیچ درختی با ضربه آخر تبر نمی‌افتد و تمام ضربه‌هایی که تبر به درخت می‌زند، نقشی در آن داشته‌اند و ضربه نهایی فقط نتیجه هزاران ضربه قبلی را نشان می‌دهد!