بسیاری از افراد وقتی واژه منتورینگ (Mentoring) به گوششان می خورد، در ذهن آنها بیشتر ارائه مشاوره یا راهنمایی های مدیر باسابقه اجرایی به یک کارمند تازه کار تداعی می گردد. در این معنا وظیفه رهبر ارشد هر سازمانی این می باشد که کارکنان خود را نسبت به مسیر شغلی هدایت نماید، به آنها پیمودن مسیر انجام کار را نشان داده و هر آنچه که برای پیش روی او نیاز می باشد را در اختیارش گذارد. اما مفهوم منتورینگ در دهه اخیر بسیار تغییر کرده است.
مفهوم منتورینگ در دهه اخیر بسیار تغییر یافته است. زیرا معنای منتورینگ نیز مانند مفهوم پنجاه سال پیش از مسیر شغلی که صورت خطی در یک شرکت و یا یک صنعت انجام می گرفت، تغییر یافته است. در نتیجه مشاوره شغلی باید از کسی گرفته شود که تجربه زیادی در این زمینه دارد. رابطه سنتی منتور- پیرو الزاما چیزی نیست که فقط مربوط به گذشته باشد، بلکه دیگر حالت استاندارد آن وجود ندارد. امروزه روش های زیادی برای کسب اطلاعات و راهنمایی مورد نیاز، وجود دارد.
صاحب نظران در این باره چه می گویند
با این که مفهوم منتورینگ نسبت به گذشته تغییر یافته است، اما مشاوره شغلی این تغییر را تجربه نکرده است. در واقع، به دلیل این که امروزه بسیاری از شغل ها فراز و نشیب های زیادی دارند، این نیاز بیش از تر گذشته حس می شود. خانم دکتر کتی کرام (Kathy E. Kram) از اساتید رشته مدیریت در دانشگاه بوستون و نویسنده کتاب «منتورینگ شغلی» می گوید: وقتی در سال 1970 موضوع منتورینگ را مطالعه می کردم، دنیا ثبات بیشتری داشت. اما امروزه تغییرات زیادی در دنیای کار وجود دارد. با این که مفهوم منتورینگ تغییرات زیادی یافته اما تفکر جمعی روی آن صورت نگرفته و هنوز نیز افسانه های زیادی در این باره وجود دارند که دست نخورده باقی مانده اند. خانم ژان مایستر (Jeanne Meister) یکی از بنیانگذاران Future Workplace و یکی از نویسندگان «محیط کار 2020: چگونه شرکت ها امروز می توانند کارکنان فردا را جذب، توسعه و حفظ کنند» اعتقاد دارد که روش های زیادی برای تعریف منتورینگ وجود دارد. اگر شما مفهوم قدیمی آن را در نظر بگیرید، در مورد نحوه گرفتن توصیه از دیگران دچار تردید می شوید. در ادامه به چهار افسانه در مورد منتورینگ اشاره می شود که دانستن حقایق آن می تواند به شما در فهم بهتر منتورینگ کمک کند.
افسانه 1: شما باید یک منتور عالی پیدا کنید.
این روزها دیگر خیلی کم پیش می آید که افراد در کارراهه خود تنها یک منتور داشته باشند. در واقع بسیاری از افراد می توانند به چندین مشاور مراجعه کنند. به نظر کرام، با در نظر گرفتن همه جوانب، شما از داشتن منتور بیشتر ضرر نخواهید کرد به ویژه کسانی که به دنبال توسعه شبکه خود با منتورها هستند. این موضوع به شما کمک می کند به دنبال افرادی باشید که به شما توصیه و مشورت بدهند و نیز باعث می شود به افرادی که خیر و صلاح شما را می خواهند، اعتماد کنید. این شبکه می تواند به اندازه ای که شما می خواهید کوچک یا بزرگ باشد و حتی ممکن است خانواده شما را نیز شامل شود. برخی اوقات به شما کمک می کند تا دیدگاه های مختلفی بر روی موضوع پیش رو پیدا کنید. مایستر و کری ویلیرد دیگر نویسنده های محیط کار آینده نیز با نظر کرام موافق است. ویلیرد (Willyerd) یکی از مدیران سابق ماکرو سیستمز (Microsystems) و بنیانگذار محیط کار آینده می گوید: اغلب افراد عادت ندارند که منتورهای زیادی داشته باشند.
افسانه 2: منتورینگ یک رابطه رسمی بلند مدت محسوب می شود
با توجه به تغییر سریع دنیا و این که امروزه افراد شغل و حرفه خود را بیشتر تغییر می دهند، رابطه بلند مدت مشاوره ای می تواند غیر واقعی و غیر ضروری باشد. از نگاه ویلیرد منتورینگ حتی می تواند یک جلسه، یک ساعته باشد. نیازی نیست که شش ماه یا بیشتر به آن وقت اختصاص داده شود. به جای آن که بر هدف بلند مدت فکر کنید، می توانید دسترسی به منتورینگ را زمانی که به آن نیاز دارید، در نظر بگیرید. در واقع برنامه کاری بزرگی نیست که برای شما مشکلی پیش بیاورد. خانم مایستر می گوید نباید تا زمانی که مشکلی بزرگی در شغل تان پیش آمده صبر کنید و سپس به دنبال آن باشید. در دنیای امروز، منتورینگ بسیار شبیه به شبکه مجازی توییتر بوده و نیازی نیست جلسه هایی مانند روان درمانی ( Psychotherapy) داشته باشید.
البته، مشورت و هدایت از سوی کسی که شما و اهدافتان را کامل می شناسد، بسیار مفید و مرتبط است. و برای این که از کسی مشورت بگیرید، به ایجاد ارتباط با او نیاز دارید. با این حال ممکن است بسیاری از اوقات پیش بیاید کسانی به شما مشورت بدهند که شما را کامل نمی شناسند و با دیدگاه بیرونی برای شما توصیه داشته باشند. در این حالت ویلیرد می گوید که ممکن است شما در کل از کلمه منتور استفاده نکنید، و صرفا از این نوع جمله که «به مشاوره شما در مورد این موضوع نیاز دارم»، استفاده کنید.
افسانه 3: منتورینگ صرفا برای افراد جوان کاربرد دارد
بسیاری از افراد گمان می کنند که تنها وقتی که در ابتدای شروع حرفه خود هستند به منتور نیاز دارند. کرام می گوید ما فکر می کردیم که تنها دانشجویان رشته MBA که در مراحل اولیه مسیر شغلی خود هستند احتیاج به منتورینگ و هدایت دارند. الان به این درک رسیده ایم که افراد در هر سطحی می توانند از این کمک بهره بگیرند. در کتاب «محیط کار سال 2020» مایستر و ویلیرد در ارتباط با منتورینگ معکوس صحبت می کند که در آن فرد جوان به فرد ارشد در مورد فناوری مشاوره می دهد.
مایستر در ادامه توضیح می دهد که واقعیت این است که نکات مختلفی در شغل وجود دارد که باعث می شود به منتور نیاز داشته باشید. با این که نباید صبر کنید تا موقعیتی پیش بیاید تا به دنبال منتور باشید، اما تغییر زمان خوبی برای پیدا کردن منتور خواهد بود. این که شما تغییری در شغل داشته باشید یا نقش جدیدی را بر عهده بگیرید، یا شغل خود را ترک می کنید، از کسی که قبلا این موارد را تجربه کرده مشورت بگیرید. مایستر این نظر را دارد که شما زمانی به منتور نیاز دارید که محیط اطراف به طور سریع تغییر می کند و فرصتی برای همراهی این تغییرات ندارید. ویلیرد نیز می گوید ممکن است برای درک پیچیدگی های سازمان از منتور استفاده کنید.
افسانه 4: منتورینگ جنبه ای فراتر از خوش قلبی افراد است.
ویل یرد می گوید منتور بودن برای هر کسی افتخاری محسوب می شود. اما شان و احترام تنها دلیل کمک به افراد نیست. منتورینگ باید برای هر دو طرف مفید واقع شود. قبل از این که به دنبال منتور باشید، به این فکر کنید که چه چیزی در قبال کمک کردن برای او دارید. آیا می توانید دیدگاه خاصی نسبت به سازمان یا نقش او ارائه کنید؟ آیا می توانید اطلاعات ارزشمندی برای او فراهم کنید که به موفقیت در شغل او نیز کمک کند. در هر صورت، نسبت به روشن بودن دیدگاه خودتان نسبت به آن چه برای او ارائه می دهید، مطمئن باشید. البته این نکته نمی تواند برای او جبران زحمت مستقیمی باشد. حتی قول کمک کردن در آینده یا جمله ایشالا در صورتی که نیاز به کمک داشتید، هم می تواند منتور را به این نتیجه برساند که زمان و انرژی که برای تان صرف می کند را کنار بگذارد.
آیا شما نیز به منتور نیاز دارید؟
در حال حاضر فهم بهتری از منتورینگ پیدا کرده اید. این که فلسفه منتورینگ و دلیل نیاز شما به آن چیست. با خود ارزیابی و فهمیدن نوع و دلیل چالش های پیش رو شما می توانید این کار را شروع کنید. کرام توضیح می دهد که سپس از خود بپرسید که آیا ارتباط هایی دارید که بتواند به شما در مدیریت این چالش ها کمک کند؟ اگر پاسخ شما به این سوال منفی است، وقت آن است که به دنبال یک یا چند منتور باشید. به خاطر داشته باشید که منتورینگ می تواند اشکال و ابعاد مختلفی داشته باشد و نکته مهم این است که بهترین و دلسوزانه ترین مشورت را از فرد شایسته و در زمان مناسب دریافت کنید.