آموزش و یادگیری امری ضروری در زندگی است و اگر هر روز چیز جدیدی یاد بگیریم، زندگی برای ما خسته‌کننده نخواهد بود. امکانات و فرصت‌های زیادی برای یادگیری وجود دارند مانند کتاب‌ها، پادکست‌ها، سخنرانی‌ها و برنامه‌های آموزشی، ولی اگر ذهنیت درستی نداشته باشیم و پذیرای اطلاعات و مهارت‌های جدید نباشیم، نمی‌توانیم از این منابع استفاده کنیم. در ادامه، درباره اهمیت آموزش و مدیریت و روش‌های آن توضیح می‌دهیم.
اهمیت آموزش و یادگیری همیشگی
مهم‌ترین مزیت یادگیری چیزهای جدید کسب دیدگاهی گسترده‌تر و بازتر است. مزیت‌های دیگر آن نیز عبارت‌اند از:
همدلی با طیف وسیع‌تری از افراد برای داشتن روابطی عمیق‌تر؛
جهان‌بینی منعطف‌تر و جامع‌تر برای رسیدن به ذهنی بازتر و روشن‌تر و درک بهتر افراد و فرهنگ‌های دیگر؛
کسب اطلاعات بیشتر درباره خود مانند شناختن ارزش‌ها، چیزهایی که به شما انگیزه می‌دهند و سرگرمی‌هایی که از آنها لذت می‌برید؛
پیشرفت از نظر حرفه‌ای با کسب مهارت‌های قابل‌انتقال مانند اولویت‌بندی وظایف و مدیریت زمان.
یادگیری همیشگی برای سلامتی نیز فواید زیادی دارد. مثلا موجب پیشگیری از زوال عقل در سنین بالا، داشتن احساس خوب به خود و افزایش شادی می‌شود. وقتی با اطلاعات تازه یا سرگرمی جدیدی سروکار دارید، نواحی جسم سیاه (substantia nigra) و تگمنتوم شکمی (ventral tegmental) مغز خود را تحریک می‌کنید. با فعال‌کردن این نواحی مغز دوپامین ترشح می‌شود. دوپامین هورمون احساس خوب است که موجب حس لذت و رضایت می‌شود. گرچه معمولا یادگیری چیزهای جدید در ابتدا سخت و چالش‌برانگیز است، فواید بسیار ارزشمندی دارد.
۸ راه پرورش و مدیریت عادات آموزش و یادگیری در خود
۱. تمرین تندخوانی
هرچه اطلاعات بیشتری را دریافت کنید، احتمال یادگیری چیزهای جدید افزایش می‌یابد. اگر یادگیرنده تصویری یا دیداری (visual learner) باشید، تندخوانی سرعت دریافت دانش جدید را افزایش می‌دهد. تندخوانی تکنیکی است که در آن اطلاعات نوشته‌شده را اسکن می‌کنیم تا به‌جای کلمات منفرد، عبارات و جملات را تشخیص دهیم. سرعت مطالعه معمولی چیزی حدود ۲۵۰ کلمه در دقیقه است، ولی با تندخوانی می‌توانید این سرعت را به ۴۰۰ تا ۷۰۰ کلمه در دقیقه افزایش دهید.
برای تمرین تندخوانی می‌توانید مطالب را مرور کنید و ۵ نکته مهم آن را یادداشت کنید یا از برنامه‌های تندخوانی استفاده کنید که تنها حروفی را پررنگ می‌کنند که باید برای درک کلمه در ذهن خود ببینید.
۲. درس‌گرفتن از اشتباهات
اشتباه بخشی از فرایند یادگیری است. باید به هر اشتباهی که مرتکب می‌شوید، به‌چشم فرصتی برای گسترش دانش خود نگاه کنید. وقتی مرتکب اشتباهی می‌شوید، آن را بپذیرید و بررسی کنید که چرا انتخاب‌هایی کرده‌اید که منجر به آن اشتباه شده‌اند. سپس سعی کنید بفهمید که چه اتفاقی رخ داده است و چه بخشی‌هایی را باید بهبود دهید. می‌توانید درباره تجارب خود بنویسید تا بتوانید درباره‌شان فکر کنید و از آنها بیاموزید.
۳. کنجکاوی‌کردن و دوستی با کودک درون
«چرا؟» پرسش موردعلاقه هر کودکی است. این حس درونی و ذاتی کنجکاوی است که موجب شده در کودکی یادگیری، رشد و درک دنیای اطراف خود را شروع کنید. در بزرگ‌سالی نیز باید کنجکاو باشید تا بتوانید از امکانات و فرصت‌های موجود برای یادگیری استفاده کنید. با پرورش عادت سؤال‌پرسیدن می‌توانید دوباره به همان کودک کنجکاو تبدیل شوید. مثلا می‌توانید در گفت‌وگو با همکارتان کنجکاوی و جست‌وجوی بیشتری کنید، درباره پاسخ سؤالی تحقیق کنید که ذهن شما را به خود مشغول کرده است یا در کنفرانس‌هایی شرکت کنید که در آنها می‌توانید از کارشناسان برجسته درباره کارهای تأثیرگذارشان بپرسید.
۴. خارج‌شدن از روتین همیشگی خود
گرچه روتین‌های روزانه مصرف انرژی ذهنی را کاهش می‌دهند، شما را از کسب دیدگاه‌ها و تجربه‌های جدید دور می‌کنند. از چیزهای کوچک شروع کنید مانند انتخاب مسیری جدید برای رسیدن به محل کار یا رفتن به رستورانی که تازه باز شده است. با این کارها می‌توانید از خلبان خودکار ذهن خود خارج شوید.
با گذشت زمان راحت‌تر می‌توانید چیزهای جدید را آزمایش کنید. درنهایت با قراردادن خود در معرض ایده‌های مختلف و امتحان‌کردن کارهای جدید مانند کلاس‌های ورزشی، شنیدن پادکست‌ها و رفتن به رستوران‌های متفاوت عادت یادگیری روزانه را در خود پرورش می‌دهید.
۵. انجام فعالیت جسمی
فعالیت فیزیکی ضربان قلب را افزایش می‌دهد و اکسیژن بیشتری به مغز می‌رساند. این افزایش اکسیژن اثر مثبتی روی سلامتی و توانایی‌های شناختی می‌گذارد و درنتیجه تمرکز و انعطاف‌پذیری مغزی (brain plasticity) را افزایش می‌دهد. انعطاف‌پذیری مغزی یعنی اتصالات عصبی که موجب شکل‌گیری مهارت‌های جدید می‌شوند.
اگر به فعالیت بدنی عادت ندارید، در کلاس‌های مقدماتی راحت‌تر یا فعالیت‌های تفننی مانند کلاس‌های رقص شرکت کنید. اگر ورزشکارید، فعالیتی را امتحان کنید که قبلا انجام نداده‌اید. مثلا اگر به‌تنهایی ورزش می‌کنید، ورزشی گروهی را امتحان کنید. تغییر برنامه تمرینی موجب می‌شود که هر روز بتوانید چیزهای جدیدی بیاموزید.
۶. برنامه‌ریزی برای یادگیری
زندگی پر از مشغله است، بنابراین باید زمانی را برای یادگیری چیزهای جدید کنار بگذارید. مثلا در طول مسیر به پادکست گوش دهید، در زمان استراحت در محل کار ۱۰ دقیقه از وقت خود را صرف خواندن یک مقاله کنید یا هر شب ۳۰ دقیقه در یک دوره آموزشی آنلاین شرکت کنید.
وقتی در برنامه روزانه خود زمان مشخصی را به یادگیری چیزی اختصاص می‌دهیم، دیگر آن را فراموش نمی‌کنیم. به‌علاوه دیگران نیز متوجه می‌شوند که این زمان شماست و نباید مزاحمتان شوند.
۷. نادیده‌نگرفتن چیزهای کوچک
در یادگیری، هیچ مهارت یا اطلاعات بهتر یا بدتری وجود ندارد و باید برای به‌دست‌آوردن فرصت‌های کوچکی که هر روز ایجاد می‌شوند، مشتاق باشید. مثلا می‌توانید نام ۳ نفر را بپرسید و سعی کنید که روز بعد آنها را به یاد بیاورید یا بروشور نحوه برشته‌کردن قهوه را در کافه بخوانید. هیچ اطلاعات و دانشی بی‌اهمیت و کم‌ارزش نیست. فرصت‌های یادگیری شما را احاطه کرده‌اند؛ فقط باید چشم‌هایتان را باز نگه دارید.
۸. هم‌نشینی با افراد مشتاق یادگیری
هم‌نشینی با افرادی که دنبال کسب دانش‌اند، شما را تشویق می‌کند که برای رسیدن به اهداف خود در یادگیری چالش‌ها را پشت‌سر بگذارید. تعامل با افرادی که دیدگاه‌ها و تجربیاتی متفاوت با شما دارند نیز سبب انعطاف‌پذیری جهان‌بینی شما می‌شود. درنتیجه می‌توانید به یافتن راه‌هایی جدید برای اکتشاف در دانش ادامه دهید.
بعضی عقیده دارند که شخصیت هرکس میانگین ۵ نفری است که بیشتر زمان خود را با آنها می‌گذراند. بنابراین هرچه با افراد مشتاق یادگیری بیشتری تعامل داشته باشید، احتمال اینکه برای کسب دانش اشتیاق داشته باشید، بیشتر است.
مراحل آموزش و یادگیری
سبک یادگیری شما هرچه باشد، با طی‌کردن مراحل زیر می‌توانید بهتر دانش کسب کنید.
۱. مشخص‌کردن چیزی که می‌خواهید یاد بگیرید
ابتدا باید مشخص کنید که چه چیزی را می‌خواهید یاد بگیرید؛ مثلا یک سرگرمی جدید، اطلاعاتی درباره موضوعی مشخص یا مجموعه‌ای از مهارت‌های حرفه‌ای. اگر نمی‌دانید باید از کجا شروع کنید، سراغ چیزهایی بروید که هم‌اکنون برایتان لذت‌بخش‌اند یا در کودکی از آنها لذت می‌بردید، ولی به‌خاطر اولویت‌های دیگر آنها را کنار گذاشتید.
اگر چیزی به ذهنتان نمی‌رسد، آزمون‌وخطا نیز روش خوبی است. کلاس یا دوره‌ای مقدماتی را امتحان کنید تا متوجه شوید که آیا به آن علاقه دارید یا نه.
مثلا برای شروع می‌توانید موارد زیر را بیاموزید:
مراقبه: مراقبه منظم موجب می‌شود که احساس آرامش کنید و بتوانید احساسات خود را مهار کنید.
مهارت‌های مدیریت زمان: پرورش مهارت‌های مدیریت زمان یعنی بهتر می‌توانید کارهایتان را در مهلت‌های تعیین‌شده انجام دهید و به اهداف خود برسید.
مهارت‌های سخنرانی در جمع: سخنرانی‌کردن یا ارائه تجاری (business presentation) موجب وحشت بسیاری از افراد می‌شود. می‌توانید منابع آنلاین رایگان سخنرانی عمومی را پیدا کنید یا با دوستان خود تمرین کنید و از آنها بخواهید که بازخوردهای سازنده بدهند تا بفهمید که چه اشکالاتی داشته‌اید.
آشپزی: می‌توانید در کلاس‌های آشپزی شرکت کنید، وقت آزاد خود را با شخصی که در آشپزی مهارت دارد سپری کنید یا فیلم‌های آموزشی موجود در شبکه‌های اجتماعی را تماشا کنید.
۲. تعیین هدف
اهدافی مشخص، قابل‌سنجش، قابل‌دستیابی و واقع‌بینانه تعیین کنید تا احتمال موفقیت خود را افزایش دهید. اهداف بزرگ را به بخش‌هایی کوچک تقسیم کنید تا انگیزه خود را از دست ندهید و دچار احساس سرخوردگی و ناامیدی نشوید.
۳. استفاده از رسانه‌های مختلف
استفاده از چند رسانه شانس شما برای کسب دانش را افزایش می‌دهد. مثلا اگر می‌خواهید آشپزی یاد بگیرید، می‌توانید ویدئوهای موجود در شبکه های اجتماعی را تماشا کنید، هر هفته غذاهای جدید بپزید و آشپزی یکی از اعضای خانواده را تماشا کنید.
استفاده از روش‌های مختلف یادگیری موجب می‌شود که همیشه درگیر آن موضوع باشید و زمانی که وقت یا انرژی کافی ندارید، متناسب با شرایط خود از روش‌های جایگزین استفاده کنید. اگر نمی‌توانید به کلاس بروید، می‌توانید کتابی را در مسیر رفت‌وبرگشت به محل کار بخوانید یا قبل از خواب به پادکستی گوش دهید.
۴. استفاده از سایت‌های آموزشی آنلاین
پلتفرم‌های آنلاین فراوانی وجود دارند که با استفاده از آنها می‌توانید متناسب با شرایط و میزان وقتی که دارید مطالب و مهارت‌های مختلف را یاد بگیرید.
۵. ارتباط با یک دوست
داشتن یک دوست احتمال موفقیت در یادگیری را افزایش می‌دهد. کسی را پیدا کنید که او نیز علاقه‌مند به یادگیری موضوع موردعلاقه شماست. در فرایند یادگیری با هم همراه شوید و در ارتباط باشید. شما و دوست‌تان می‌توانید انجام تکالیف و کارهای لازم برای یادگیری مطالب را به یکدیگر یادآوری کنید و به هم انگیزه بدهید.
راه دیگر همراه‌شدن با کسی است که در چیزی که می‌خواهید یاد بگیرید، کارشناس یا ماهر است. می‌توانید از دانش و تجربه‌های او بهره‌مند شوید. او نیز فرصتی پیدا می‌کند تا با آموزش به شما دانش خود را تقویت کند.
۶. تفکر و تأمل در طول مسیر یادگیری
فراموش نکنید که می‌توانید با تأمل و درون‌اندیشی منظم از فرایند یادگیری خود نیز بیاموزید. این شامل تأیید دستاوردها برای افزایش اعتماد به نفس و انگیزه و همچنین برطرف‌کردن ضعف‌ها و درس‌گرفتن از اشتباهات است.
می‌توانید برای پیگیری پیشرفت خود دفتر رویدادهای روزانه داشته باشید یا با عکس‌گرفتن، مراحل مختلف پیشرفت خود را مستند کنید. از هر روشی که استفاده می‌کنید، مهم این است که برای ترسیم مسیرتان به‌سمت هدف مراحل پیشرفت خود را ثبت کنید و زمانی که دلسرد و ناامید شدید، روحیه خود را تقویت کنید.
در پایان به یاد داشته باشید که با یادگیری هر مهارت یا دانش جدید در زندگی شخصی و حرفه‌ای خود پیشرفت می‌کنید. حس کنجکاوی و اشتیاقتان برای یادگیری برای اطرافیان ارزشمند است و به مدیران خود نیز نشان می‌دهید که می‌خواهید در شرکت پیشرفت کنید. وقتی یادگیری و کسب دانش و مهارت به عادتی همیشگی تبدیل شود، هر روز بهتر از روز قبل خواهید بود و از زندگی خود لذت بیشتری می‌برید.